Nereden Geldiğini Unutmayan ve Hayatı Paylaşmayı Önere Aktivist ve Muhalif Bir Müzisyenin Ardından…

Jean- Paul Sartre, kendisine 1964 yılında verilen Nobel Edebiyat Ödülü’nü reddetmiştir.

Edebiyatın kurumsallaşmasını kabullenemediği için, kendisinden beklenen bu tepkiyi gösterdiğini açıklayan Sartre, bu ödülü elinin tersiyle itmekle, aynı zamanda, Fransa özelinde, Avrupa’nın çalıştırdığı ötekileştirme mekanizmasını da protesto ettiğini belgelemiştir.

Fransa, ona göre, sömürgecilik yarışında geri kalmamak adına, Cezayir başta olmak üzere, birçok ülkeyi, siyasi ve kültürel emperyalizmin cenderesine sıkıştırmakla ve bu ülkelerden Fransa’ya göç etmek zorunda kalan insanları yok saymakla aslında kendi varlığını inkâra kalkışmaktadır.

Sartre bu inkârı, dünyaya gözlerini açtığı ülkeyle sınırlı tutmadığı ve Nobel Edebiyat Ödülü’nün, ötekileştirme mekanizmasını çalıştırdığı düşüncesiyle de, adını Alfred Nobel ve ödül komitesiyle bir araya getirmek istememiştir.

Sartre’ın ret girişimi, Albert Camus gibi edebiyatçılarla zaten açık olan arasına uçurumların girmesine neden olmuştur.

Cezayir’in Oran şehrinde doğan, Paris’te edebiyat merdiveninin basamaklarını çıkan Camus’nün Fransız siyasetçilerinin sömürgeciliğe odaklı söylemlerini onaylaması, onaylamakla kalmayıp taraftar çoğaltmak için çaba sarf etmesi,  Sartre’la dozu yüksek tartışmalar yaşamalarının önünü açmış ve genişletmiştir.

Safkan Fransız olma ve öyle görünme gayretini Cezayirliliğe yeğleyen Camus, kendisi gibi düşünenlerin sayısını artırırken, Sartre’ı da yalnızlık esareti altına almamıştır. Simon de Beauvoir, Jean Genet, Michel Foucault, Gilles Deleuze gibi kıymetliler, Camus’nün ve yandaşlarının siyasi ve kültürel sömürgeciliği destekleyen tavırlarını protesto etmekte gecikmemişlerdir.

Cezayir’de dünyaya gelen, Berberi kültürünün içine doğan, Müzik çalışmalarının perdesini 1970’li yıllarda aralayan İdir’in, sadece Cezayir’de değil, Fransa başta olmak üzere birçok ülkede adını duyurması, Sartre gibi düşünenlerin ektikleri tohumların az da olsa meyve verdiğini göstermesi bakımından önemlidir.

Bob Marley’le özdeşleşen Reggae; Rachid Taha, Faudel ve Khaled sayesinde kitleselleştirilen Rai ve Edith Piaf’tan yıllar sonra Carla Bruni’nin dilinde çağıldayan Chanson gibi müzik türlerine repertuarında yer veren İdir’in başka coğrafyalara açılmasında İdentities (Kimlikler)adını verdiği albümünün katkısı büyüktür.

Avrupa’nın öteki yüzünün temsilcilerinden Manu Chao gibi müzisyenlerin, Zebda gibi grupların destekledikleri İdentities’le farklı kimlikleri ortak paydada buluşturmak için ter döken İdir’in sesine sabitlenen dinleyici, huzurun varlığını hissettirdiği bir ortama dâhil olmaktan kendisini almamıştır.

Bu ses, ona kulak kesilene, huzur aşılarken hayatı paylaşmayı da önerir.

Berberi müziği, 2 Mayıs 2020’de vefat eden, asıl adı Hamid Ceryat olan ve nereden geldiğini unutmayarak, Camus’den farklı bir yerde, aktivist ve muhalif kimliğiyle duran, bu duruşuyla da Sartre gibi düşünenlerin ruhlarını şenlendiren İdir dışında Souad Massi tarafından temsil edilmekte, sayı bir elin parmaklarını geçememektedir.

Böyle olumsuz bir manzaranın yaşanmasında; Fransa özelinde Avrupa’da, Sartre, İdir ve Massi gibi düşünen isimlerin çoğalamamasının katkısı büyüktür. Gerçi, Michael Haneke, Saklı adlı filminde, kendisini Avrupamerkezci söyleme iliştiren entelektüelin, ötekileştirme mekanizmasını çalıştırmasını iğne ve çuvaldız yağmuruna tutmuş; Deleuze’ün sinemadaki karşılığı olan Robert Bresson da  Haneke gibi isimlerin çoğalması için kamera arkasına geçmiştir ancak, hem Avrupalı, müzisyen ve entelektüel, çevresinden önce, dibine ışık vermekten aciz mumdan öteye gidemediği, hem de ötekileştirilenler, tâbi tutuldukları mekanizmayı sorgulamak yerine konformizme direksiyon kırdıkları için manzara olumsuzluğu resmetmekten vazgeçmemiş, İdir ve Massi’nin oluşturduğu zincire başka bir halka bu yüzden eklenememiştir.