Kültürel İntihar

Kültür, bir toplumun sadece geçmişten devraldığı miras değil, aynı zamanda geleceğe açılan nefesidir. O nefes kesildiğinde, ortaya çıkan şey basit bir boşluk değil; geçmişin ve geçmişten taşınan değerlerin inkarıdır da aynı zamanda. “Kültürel intihar” kavramı, işte tam da bu sessiz yıkımı ifade eder; bir toplumun kendi hafızasını, değerlerini ve yaratıcılığını sistematik biçimde tüketmesi.

Bugün yaşadığımız çağ, şiddetin en çıplak biçimleriyle değil, sıradanlığın ve banalliğin kesif ağıyla kültürleri boğuyor. Kurşunlar değil, kayıtsızlık; bombalar değil, hızla tüketilen imajlar öldürüyor.

Kültürel intiharın ilk adımı, hafızanın imhasıdır. Tarih, yalnızca nostaljik dekorlara, turistik kartpostallara ya da pazarlanabilir klişelere indirgenir. Tarihsel figürler karikatürleştirilir, gelenekler folklorik bir gösteriye sıkıştırılır. Asıl yıkım, anıtların taşlarında değil; onların anlamlarında gerçekleşir. Geçmişin derinliği, algoritmaların dayattığı “şimdi”ye yenik düşer. Trend olmayan her şey, hızla dijital karanlığa gömülür.

İkinci adım, kültürel sembollerin metalaşma sürecinde içlerinin boşaltılmasıyla atılmış olur. Motifler logoya, şarkılar jingle’a, ritüeller sahne performansına dönüşür. Bu, aslında bir yağmadır: anlamın sadece kabuğunun kalması, değerlerin ticarileştirilmesi. Zanaat, “lüks” etiketiyle fahiş fiyatlara satılır; fakat onu var eden düşünce, toplumsal bağ ya da yerel bilgi unutulur. Toplum, kendi ruhunu pazarlayan bir satıcı konumuna düşer.

Üçüncü ve en ölümcül aşama, kültürel yaratıcılığın felç edilmesidir. Hızlı tüketim çağında derinlik, sabır ve entelektüel emek “ağır” bulunarak dışlanır. Geleneğin taşıyıcıları, içerik üreticileriyle yer değiştirir. Dil, nüansını kaybeder; beğeni, algoritmaların önerileriyle standartlaşır. Yerel hikayeler küresel platformlarda homojenleştirilirken, çeşitlilik adına tek tipleşme dayatılır. Sonuç ise; kültür, kendi geleceğini inşa etme yeteneğini kaybeder.

Bu intiharın sessizce/tepkisiz/sorgusuz kabullenilmesinin sebebi, “konforlu nihilizm”dir. Anlam arayışının sancısı yerine, anlamsızlığın rahatlığı tercih edilir. Kolektif kimlik inşa etmenin sorumluluğu, bireysel tüketim kimliklerinin kolaycılığına kurban edilir. Hafızasını kaybeden toplum, gelecek tasavvurunu da kaybeder. Fukuyama’nın “Tarihin Sonu” tezi, belki de en trajik doğrulamasını burada bulur; kendi anlatısını sonlandırmayı seçen bir uygarlık.

Bu ölüm ilanını yırtmak için radikal bir kültürel direniş gerekir;

Hafıza Restorasyonu ile geçmişi sadece arşivlerde saklı bir veri değil, yaşayan bir diyalog olarak yeniden kurmak.
Simgeleri pazarlamanın değil, düşünürlerin, sanatçıların, zanaatkarların eliyle yeniden doldurarak anlamı yeniden inşa etmeli.
Hızlı tüketim yerine derin okuma, düşünme, üretme alışkanlıklarını diriltmek.

Yerel ve özgün olanın küresel homojenliğe meydan okuması; taklidin değil, otantisitenin kıymetini bilmek.

Kültürel intihar, yazgı değil; tercihtir. Bir medeniyet, teknolojik ilerleme ya da ekonomik büyüme uğruna ruhunu feda etmeye razı olduğunda, kendi mezarını kazmaya başlamış demektir. Geride ise, görkemli şehirler, ama anlamı çoraklaşmış bir manzara kalır.

Direnmek, sadece geçmişi korumak değil; gelecekte var olma iradesinin ta kendisidir. Çünkü kültürsüz bir toplum, biyolojik bir topluluk olmaktan öteye gidemez.
Hepimizin yapması gereken ise, dönüp önce kendimize sonra topluma şunu sormaktır;
Uyanıp dirilişe öncülük mü edeceğiz yoksa kendi intiharımızın estetikleştirilmiş seyircileri olarak mı devam edeceğiz…