ABD Başkanı Donald Trump’ın, Çin’in Doğu Türkistan’da Uygur Türklerine karşı yürüttüğü baskı ve asimilasyon politikalarından dolayı Çinli yetkililere yaptırım uygulanmasını öngören tasarıyı imzalaması dünya kamuoyunda geniş yankı uyandırdı. Kırım Haber Ajansı, Uygur İnsan Hakları Yasası’nın sonuçlarını ve Uygur Türklerinin yasadan beklentilerini; Dünya Uygur Kurultayı Başkanı Dolkun İsa, Dünya Uygur Kurultayı Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Erkin Ekrem, Dünya Uygur Kurultayı Genel Sekreteri Doç. Dr. Erkin Emet ve Sürgündeki Doğu Türkistan Hükumeti Başkanı İsmail Cengiz ile konuştu.

Tarihler 2017’yi gösterdiğinde dünya kamuoyu, Çin yönetiminin Doğu Türkistan’da işlediği insan hakları ihlalleri ve asimilasyon politikaları ile sarsıldı. Bu politikaların, başında insanlık dışı uygulamaların işlendiği toplama kampları gelmekteydi. Pekin, uzun bir süre bu kampların varlığını inkar etse de sonunda kabul etmek zorunda kaldı. Uluslararası toplum, Çin’in Uygur Türklerine yönelik baskılarını cezalandırmak için birtakım yaptırım kararları almak için harekete geçti. Son olarak, Amerika Birleşik Devletlerinde ilk olarak Senato’da sonra da Temsilciler Meclisinde Çinli yetkililere yönelik yaptırımların yer aldığı kararı kabul etti. Ardından Başkan Trump’ın önüne gelen tasarı, 17 Haziran 2020 tarihinde imzalanarak kabul edildi.

“TASARI, 70 SENEDEN BERİ ÇİN ZULMÜNÜ ÇEKEN UYGUR TÜRKLERİ İÇİN UMUT OLDU”

Dünya Uygur Kurultayı Başkanı Dolkun İsa, Trump’ın imzaladığı Doğu Türkistan’daki insan hakları ihlallerine ilişkin kararı, Kırım Haber Ajansına değerlendirdi.

”Biz bu tasarının çıkmasını 2 yıldır bekliyorduk. Senato ve Temsilciler Meclisinden geçerek Başkanın imzasına gelmesi için çok çalıştık. Hem Cumhuriyetçilere hem de Demokratlara tasarıyı anlattık, pek çok toplantı ve görüşmeler yapıldı.

70 seneden beri Çin zulmünü çeken Uygur Türkleri için ilk defa bir ülke böyle bir yasaya imza attı. Ses getiren bu karar Doğu Türkistan halkının mücadelesine moral oldu. Diğer ülkelere de örnek olmasını diliyorum.

Tasarının imzalanması için kongre üyeleri ve senatörlerle çalıştık, ben de 7-8 kez toplantı ve görüşmeler için Amerika’ya gittim. Önceleri kararın onaylanması konusunda tereddütler vardı. Ama bağımsız kuruluşların ve Birleşmiş Milletlerin raporları insanların bize inanmasında çok etkili oldu. ‘’Zero Tolerance’’ nitelikteki bu raporlar tereddütleri ortadan kaldırdı. Raporları doğrulayan haberlerin de basında yer alması toplumun bu konuya duyarlı olmasını sağladı.  İnsanlık karşıtı bu suçun ortağı olmamak adına Çin’in yaptıklarına tepki göstermenin doğru olduğuna inandılar. ”

“UYGUR YASASI ÇİN’E KARŞI VERİLEN MÜCADELEDE YAKILMIŞ ÖNEMLİ BİR MEŞALEDİR”

Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgün Hükumeti Başkanı İsmail Cengiz, gerçekleştirdiği basın açıklamasıyla ile yasanın Uygur Türkleri açısında önemine değindi. Söz konusu açıklama şu şekilde:

“Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti’ye mensup senatörlerin çoğunluğunun (413 oy ile) kabulü ve Başkan Trump’ın imzası ile Uygur Haklarını Koruma Tasarısı’nın Amerika tarafından onaylanarak yasa haline getirilmesi diasporada sürdürülen Doğu Türkistan davası için gerçekten de 70 yıl sonra atılmış önemli ve tarihi bir adımdır.

Bu karar ile birlikte Amerika, Uygurların insani haklarının çiğnendiği gerekçesiyle Çin’e karşı siyasi, ekonomik yaptırımlarda bulunabilecektir. Bu durum Çin’in Doğu Türkistan Türklerine karşı bir nebze yumuşamasına neden olabilecektir. Bu karar için Amerika’ya minnettar olsak da, ona güvenerek sırtımızı dayananın yanlış olduğunu düşünüyoruz. Çünkü sadece “çıkarları” ile hareket eden Amerika Çin’e karşı sürekli tacizkar bir tavır içinde olmayacaktır.

Amerika Uygurlar için ne canından ne de kanından vazgeçmeyeceği gibi, üç kuruş menfaat temin ettiği anda davamızı satabilecek (davamızı rafa kaldıracak) karaktere sahip bir ülke olduğu gerçeğini unutmamız gerekir.  Ancak sebep ne olursa olsun, Amerika’nın hedefleri ne olursa olsun, Trump’ın imzaladığı bu karar, Doğu Türkistan’ın bağımsız ve özgür olma davası yolunda Çin’e karşı verilen mücadelede yakılmış bir meşale olarak tarih sayfalarına kaydedilmiştir. Arzumuz Amerika’nın Çin karşıtı bu tavrını, Doğu Türkistan halkının mutlu sona ulaşacağı tarihe kadar sürdürmesidir. Bu vesile ile Türkiye, Suudi Arabistan, Japonya, Hindistan, Kanada gibi ülkelerin de parlamentolarında benzer kararlar almalarını talep ediyoruz. 

ERKİN EMET: DOĞU TÜRKİSTAN TÜRKLÜĞÜ İÇİN ÖNEMLİ BİR ADIM

Dünya Uygur Kurultayı Genel Sekreteri, Ankara Üniversitesi DTCF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erkin Emet, ABD’de kabul edilen Uygur İnsan Hakları Yasası’nın sonuçlarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Dünya Uygur Kongresi Başkan Yardımcısı Emet, alınan kararın, dünya kamuoyunun Doğu Türkistan Türklüğünün mücadelesini tanıması için önem arz ettiğini vurguladı. Doç. Dr. Emet’in açıklaması şu şekilde:

“Aslında Doğu Türkistan ile ilgili ABD’de uzun yıllardır devam eden bir süreç vardı. Sonuçta, Trump, 17 Haziran’da bu kararı imzaladı. Bu karar, Doğu Türkistan davası için çok önemli bir olaydır. Bu yasanın sonuçlarını üç bakımdan ele alabiliriz. Doğu Türkistan’da halihazırda gerçekleşen zulümle ilgisi olan Çin Komünist Partisi temsilcileriyle yönelik yaptırım söz konusu. Yani bu insanların bulunduğu bir liste var. ABD’ye geldiklerinde cezalandırılacaklar. Çin, her ne kadar, komünist olsa da son 30 yıldır Komünist Partisi üyelerinin büyük bir kısmı, çocuklarını Amerika Birleşik Devletlerinde okutmaktadır. Orada mülk sahibi olurlar. ABD, işte bu yaptırım kararıyla bunları engellemeye çalışıyor. Bir diğeri, Doğu Türkistan’da ticaret yapan uluslararası büyük şirketler var. Oradaki, insan hakları ihlalleriyle ilgisi olan şirketler bunlar. Bu şirketlerin cezalandırılması öngörülüyor. Üçüncüsü de, bölgede bir kölelik sistemi var. Çin yönetimi, ücret ödemeden Uygurları kamplara topluyor. Orada üretilen malları satın almak, uluslararası suçtur. ABD, bunun da önüne geçmek için bu malları satın alanlara yaptırım uyguluyor.

Ayrıca, bu yasadan esinlenerek diğer Avrupa ülkelerinin de benzer kararları alması isteniyor. Bu bakımdan da, bu karar, diğer ülkelere örnek olacak bir yasadır. Bu yasa, Çin’in işlediği insan hakları ihlallerinin dünya tarafından kabul edilmesini, tescil edilmesini sağladı. Dünya Uygur Kongresi, bu kararın alınması için uzun yıllardır çalışıyordu. Dolayısıyla, Doğu Türkistan Türklüğü için de önemli bir adımdır.”

ERKİN EKREM: DÜNYANIN, ÇİN’E KARŞI OLUMSUZ TUTUMUNUNU DAHA DA GÜÇLENDİRDİ

Dünya Uygur Kurultayı Başkan Yardımcısı, Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erkin Ekrem, Uygur Türklerinin uzun yıllardır verdiği uluslararası arenada Doğu Türkistan meselesinin kabul edilmesi meselesinin bugün tescil edildiğini kaydetti. Kararın, ABD ve Çin açısından yansımalarını değerlendiren Doç. Dr. Ekrem’in açıklamaları şu şekilde:

“Doğu Türkistanlılar, 1949’dan beri davayı uluslararası toplumda geliştirmek için çalışmalar yaptı. Sadece Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği nezdinde değil ülkeler bazında da faaliyetler oldu. Bugün bu faaliyetlerin bir sonucu olarak ABD’de Uygur İnsan Hakları Yasası onaylandı. Amaç, ABD’nin iç hukuk mekanizmalarıyla Çin’e müdahale edebilecek bir gücü meydana getirmekti. Bu açıdan, bugün Uygur Türkleri bunu başarmış oldu.

ABD tarafından meseleye bakacak olursak, evet şu anda bu yasa çıktı. Ancak, bu kararlar, icraate nasıl yansıyacak bunlar önem taşıyor. Burada, Trump hükumetinin neler yapacağı çok önemli. Denildiği gibi Dışişleri Bakanlığınca bir ofis kurularak senatoya raporlar sunulacak mı bekleyip göreceğiz.

Ancak, Çin açısında bakıldığında ise tam anlamıyla bir mağlubiyet söz konusu. Çin, bugüne kadar Doğu Türkistan’ı kendi iç meselesi olarak görüyordu. Ancak, artık bu bir uluslararası mesele haline geldi. ABD, bu yasayla Doğu Türkistan meselesine müdahil olacağını gösterdi. Çin, yalnızca Uygur Türkleri konusunda değil diğer halklarla münasebetleri söz konusu olduğunda aynı küstah ve aşağılayıcı dili kullanır. Tüm bunlar, uluslararası kamuoyunu rahatsız etti. Ve sonuçta ABD, bu yaptırım kararını uygulamaya koymuş oldu.

Son 1-2 yıllık süreçte dünyanın Çin’e olan bakışı ciddi manada değişti. Bu karar, her ne kadar, icraat noktasında problemli olsa da, sembolik anlamda Çin’e bir baskı aracıdır. Çünkü, Çin modern ahlaki ilke ve değerleri bu derece ihlal ettiği sürece, dünya tarafından kabul edilmeyecek. Bu yasanın çıkması da dünyanın Çin’e olan olumsuz bakışını daha da güçlendirdi.”