Adıgelerin Nart Destanlarının ön Asya’da ve Avrupa’da yaşayan halkların efsaneleriyle olan benzerlikleri incelendiğinde antik çağ tarihindeki çözülemeyen birçok olayın aydınlatmasına ışık tutacaktır. Bu benzerlikler Adıge halkının nerelere kadar uzandığını, nerelerde yaşadığını gösteriyor.

 Yaklaşık üç bin yıllık Grek Mitolojisinin oluşmasında en büyük katkıyı Nart destanları yapmıştır. Herodot’un ‘’Grek tanrılarını başka milletlerden aldılar’’ sözünü hatırlayarak Grek Mitolojisine baktığımızda; Devlerin, Tepegözlerin (Kiklops), benzer birçok kahramanın Nart Efsanelerinden alındığını görürüz. Bunun kanıtı tanrılardan ateşi çalan Prometheus’un ceza olarak Kafkas Dağlarındaki Elbruz’a çivilenmesidir. Niye başka bir yer değil de, sözgelimi Anadolu ve bugünkü Yunanistan sınırlarındaki Olympos dağlarından biri? Nartların devlerle yaptıkları savaşların öyküsü Grek efsanelerinde Zeus’un devlerle savaşına çok benzer. Tepegöz öykülerinde de aynı benzerliği taşır. Nart Abrıstskıl ve atı Bzami devlerle savaşarak ateşi alır ve insanoğluna verir. Abrıstskıl tutulduğu zindanda her gün kartallar tarafından parçalanır. Sonra Setenay’ın oğlu Sosruko doğar. Sosruko büyüyüp delikanlı olunca tanrılarla yani diğer Nartlarla savaşır ve Abrıstskılı zincirlerinden kurtarır. Sosruko’nun atını Grek mitolojisinde uçan at Bellaraton olarak görürüz.Sosrukonun silah işlememesi için yapılanlar Greklerin İlyada destanındaki baş kahraman Aşil’e yapılanlarla büyük benzerlik gösteriyor.Nartların söylencelerinin benzerlerini Hintlilerin Mahebberata, Kırgızların Manas, İranlıların Şehname ve Finlilerin ünlü destanı Kalevela’da görürüz. Dede korkut hikâyelerinin bazılarında Nart efsaneleriyle benzer öyküler vardır. Buda doğaldır çünkü M.S. IV-VI yüzyıllarda Azerbaycan’da yoğun bir şekilde Türkler yerleşmiştir.19. yüzyıldan sonra bölgeye gelip yerleşen Oğuzların bu hikâyeleri Dede Korkut hikâyelerine aktarmışlardır. Anadolu da yaşayan Hatti topraklarını ele geçiren ve kendilerine ‘’Neşa’’ dedikleri halde Hitit diye adlandırılan halkın efsaneleri ve inançları Kafkas mitolojisiyle büyük benzerlik gösterir. Çünkü Adıge kökenli Hattileri egemenlikleri altına almışlardı. Hattilerin kültürlerini benimsediler.

Nart Efsaneleri bize sadece öyküler, kahramanlık hikâyeleri anlatmaz. İnsanoğlunun gelişim öyküsünü de bize anlatır. Anaerkil olarak başlayan İnsanoğlunun devlerle, tepegözlerle (kikloplar) ateşin öyküsünü devlerin ve insanoğlunun yamyamlıklarını öğreniriz. Setenay Adıgelerin anasıydı. Kardeşleri Nartlar, insanoğluna sadece ateşi vermezler. Ağaç sabanla tarım yapmayı, darı yetiştirmeyi, üzüm yetiştirmeyi, kumaş dokumayı öğretirler. Kafkasyadan Azak denizine, Don ve idil ırmağı, Ural ırmağı, Hazar Denizinin bazı yakını, Aral gölüne, oradan Anadolu’ya kadar uzanan bölgedeki yerler Nartların dolaştığı yerlerdir. Kafkasya’da Adıgelerin yaşadığı birçok yer adı Nart Psıhıva (Nart ırmağı), Nart Koage (Nart köyü), Nart Sane (Nart üzümü), Nartıxu (Nart mısırı) olarak geçer.

Erkek egemen toplumuna geçişten sonra söylencelerde Nartların bir kısmı intikamcı, sert, gaddar olarak tasvir edilirler.